Kiedy mój mąż Paweł (z Polski) przyjechał pierwszy raz na Wileńszczyznę (na Litwę), to prosił, bym była jego tłumaczką z języka polskiego na język polski. Mój dziadek opowiadał, jak to całe życie pracował na „gruzawych maszynach”, a on nie wiedział, że chodzi o ciężarówki. Tata szukał „dziażki”, a Paweł nie miał pojęcia, że to pasek do spodni. Babcia zwierzała się z problemów z „letkimi”, musiałam więc wyjaśnić, że ma na myśli płuca. Mama proponowała „jajko w śmiatku” (na miękko), ciocia chwaliła się, że od dawna pieniądze „trzyma na karteczce” (ma konto w banku), a przyjaciółka „zaprowadzała” (zapalała) samochód . Tłumacząc, byłam dumna z tego, że mówimy inną odmianą języka polskiego. Ot, taka ciekawostka. Dziedzictwo niematerialne. Ot, jacy jesteśmy oryginalni. Nie to, co wy tam na Mazowszu, nudni i nieapetyczni jak te wasze flaki (he he, to dopiero danie narodowe se wybraliście).

Kiedy jednak Paweł zaczął rozpowiadać wte i we wte, że Polacy na Litwie wcale nie mówią po polsku, to cholera mnie brała. Bo dotychczas słyszałam, że pogranicza są takie romantyczne i sexy jednocześnie: mieszanka kultur, języków, religii, poglądów, genów, smaków i licho wie, czego jeszcze. Że to fajnie tak zmieszać i zabełtać. Będąc Polką z Wilna, mogłam szpanować i na wstydliwą Zosię z „Pana Tadeusza” i na kosmopolityczną mieszkankę litewskiej stolicy i na znawczynię „duszy sowieckiej”, w zależności od nastroju i sytuacji.

Takie danie jednogarnkowe z dużą ilością składników, tak, że każdy widelcem wydłubie coś, co mu będzie smakować. A Paweł by wolał konkret: schabowy to schabowy, kołdun to kołdun. Cała ta kulturowa mieszanina utrudniała mu codzienną komunikację. Że to niby urocze mówić czterema językami na raz? Że nietypowe? Wygodniej by było mówić po angielsku – twierdził. Jak ja się oburzałam na brak tego genu, który każe tysiącom Polaków odwiedzających Wilno zachwycać się jego nieoczywistością.

Już się nie obruszam. Już mi przeszło. Od lat mieszkamy w Warszawie. Kilka razy do roku pokonujemy 900 kilometrów, by dojechać do Wilna i wrócić. Korki w Markach, rondo w Wyszkowie, roboty drogowe pod Ostrowią Mazowiecką, brzydka Łomża, ładniejsze podlaskie mieściny, bar Morena, Lazdijaj, Alytus, długo długo nic, no i są, mało barokowe sowieckie dzielnice. Przyjeżdżam, nieświadomie włączam przedniojęzykowe „ł”. Babcię wypytuję, czy są „czarnice” (jagody) i „lisiczki” (kurki) w lesie. Kuzyna o to dlaczego „wyszedł” (zwolnił się) z pracy. Ciocię o to, gdzie kupiła takie fajne „majtki” (spodnie). I z powrotem: mało barokowe dzielnice, długo długo nic, Alytus… Że to niby fajnie tak mieszkać w dwóch krajach jednocześnie? Szczerze? Mam jedno praktyczne marzenie odnośnie tego mojego wewnętrznego pogranicza: autostrada. Po prostu mam dość pobliża, które jest za daleko.